Bağlantı türleri, yönetmelikte açıkça tanımlanmamıştır. Ancak, yönetmelikte "bağlantı" ile ilgili çeşitli hükümler yer almaktadır. Yönetmelikte "Bağlantı anlaşması", "Bağlantı hattı" ve "Bağlantı noktası" tanımları yer almaktadır. - Bağlantı anlaşması, bir üretim şirketi, dağıtım şirketi ya da tüketicinin iletim sistemine ya da dağıtım sistemine bağlantı yapması için yapılan genel ve özel hükümleri içeren anlaşmayı ifade eder.- Bağlantı hattı, tüketicilerin iç tesisatını ve üreticilerin şalt sahasını dağıtım şebekesine bağlamak için gerekli olan ve yönetmelik kapsamında belirtilen mesafe sınırları dâhilinde olan hattı ifade eder.- Bağlantı noktası, iletim tesislerinin ve dağıtım gerilim seviyesinden bağlı üretim ve tüketim tesislerine ait şalt sahalarının bittiği noktadan sonraki nihayet direğini ve alçak gerilim seviyesinden bağlı tüketicilerin yapı bina giriş noktasını ifade eder.Ayrıca, yönetmelikte "bağlantı" ile ilgili çeşitli hükümler yer almaktadır. Örneğin, dağıtım sistemine bağlanmak isteyen üretim veya tüketim tesislerine ilişkin bağlantı başvuruları, dağıtım şirketine yapılmalıdır. Dağıtım şirketi, bağlantı taleplerini teknik veya ekonomik olarak uygun bulmaması halinde, bu durumu gerekçeleri ile birlikte yazılı olarak başvuru sahibi gerçek veya tüzel kişilere ve Kuruma bildirmek zorundadır.Bu hükümlerden yola çıkarak, bağlantı türleri aşağıdakiler olabilir:1. Dağıtım sistemine bağlantı2. İletim sistemine bağlantı3. Üretim tesislerinin bağlantısı4. Tüketim tesislerinin bağlantısıAncak, yönetmelikte açıkça "bağlantı türleri" tanımlanmamıştır. Yönetmelikte yer alan tanımlar ve hükümler ışığında, bağlantı türleri yukarıdaki gibi sıralanabilir.
Lisanslı üretim santrali, elektrik enerjisi üretmek amacıyla kurulmuş ve ilgili yönetmeliklere göre lisans almış tesisleri ifade eder. Yönetmelikte, lisanslı üretim santrallerinin işletilmesi, bağlantı noktaları, mülkiyet sınırları ve özel direkt hat gibi konular düzenlenir.Yönetmelikteki bazı önemli tanımlar ve hükümler şunlardır:1. **Lisanslı Üretim Santrali**: Elektrik enerjisi üretmek için kurulmuş ve lisans almış tesislerdir.2. **Bağlantı Anlaşması**: Üretim veya tüketim tesislerinin iletim veya dağıtım sistemine bağlanması için yapılan anlaşmadır.3. **Sistem Kullanım Anlaşması**: Üretim şirketlerinin iletim veya dağıtım sistemini kullanması için yapılan anlaşmadır.4. **Özel Direkt Hat**: Üretim lisansı sahibi bir tüzel kişinin üretim tesisi ile müşterileri ve/veya iştirakleri arasında elektrik enerjisi naklini sağlayan, iletim veya dağıtım şebekesi dışında tesis edilen hattır.5. **Mülkiyet Sınırları**: Dağıtım sistemine bağlı üretim tesislerinde, üretim tesisi şalt sahasından sonraki nihayet direği ile üretim tesisi şalt sahası arasındaki enerji dağıtım hatları ve tesisleri dağıtım tesisidir.Yönetmelikte, lisanslı üretim santrallerinin işletilmesi, bağlantı noktaları, mülkiyet sınırları ve özel direkt hat gibi konular detaylı olarak düzenlenmiştir. Örneğin, özel direkt hat tesis edilmesi halinde, tüketicinin üretim tesisinin barasından ayrılması durumunda gerekli olacak kapasite, sistem kontrol anlaşmasının tarafı olan TEİAŞ veya dağıtım şirketi tarafından emreamade tutulur.Ayrıca, yönetmelikte dağıtım şirketleri ve TEİAŞ'ın görevleri, bağlantı başvurularının değerlendirilmesi, sistem kontrol anlaşması ve bağlantı anlaşması gibi konular da düzenlenmiştir.
Lisansız üretim tesisi kurmak için ilgili yönetmelik hükümlerine göre hareket etmek gerekmektedir. Yönetmelik hükümlerine göre, lisansız üretim tesisi kurmak isteyenlerin dağıtım şirketine başvurması gerekmektedir.İlgili yönetmelik maddelerine göre, dağıtım sistemine bağlanmak isteyen üretim veya tüketim tesislerine ilişkin bağlantı başvurularının, bu tesislerin bulunduğu dağıtım bölgesindeki dağıtım şirketine yapılması esastır.Lisansız üretim tesisi kurmak için gerekli olan başvurunun, dağıtım şirketine yapılması ve gerekli belgelerin tamamlanması gerekmektedir. Daha sonra, dağıtım şirketi tarafından bağlantı talebi değerlendirilecek ve gerekli izinler alınacaktır.Ayrıca, özel direkt hat tesis etmek isteyen üretim faaliyeti gösteren tüzel kişilerin, TEİAŞ veya dağıtım şirketi ile sistem kontrol anlaşması yapması gerekmektedir.Yönetmelik hükümlerine göre, lisansız üretim tesisi kurmak için gerekli olan adımlar aşağıdaki gibidir:1. Dağıtım şirketine başvurmak2. Gerekli belgelerin tamamlanması3. Bağlantı talebinin değerlendirilmesi4. Gerekli izinlerin alınması5. Sistem kontrol anlaşması yapılması (özel direkt hat tesis etmek isteyenler için)Bu adımların tamamlanması ile lisansız üretim tesisi kurmak için gerekli olan ruhsat ve benzeri belgelerin alınması mümkün olacaktır.
Yönetmelik metnini incelediğimizde, bağlantı anlaşmalarının feshi ve dağıtım sisteminden ayrılma koşullarını düzenleyen hükümlere rastlıyoruz.MADDE 16 – (1) Bağlantı anlaşmasında yer alan adresteki dağıtım sistemine bağlı tesis ve teçhizat var olduğu sürece, bağlantı anlaşması yürürlükte kalır. Ancak, kullanıcının dağıtım sistemine bağlı tesis ve teçhizatını sistemden ayırma ve dağıtım sistemini kullanımını sona erdirme hakkı saklıdır. Kullanıcı, dağıtım sistemine bağlı tesis ve teçhizatını sistemden ayırmak istediğinde en az dört ay, dağıtım sistemi kullanımını sona erdirmek istediğinde ise en az iki ay önceden dağıtım şirketine yazılı bildirimde bulunması gerekmektedir.Bu hüküm, bağlantı anlaşmalarının tek taraflı olarak feshedilebileceğini ve dağıtım sisteminden ayrılma koşullarını düzenlemektedir. Kullanıcı, belirli bir süre önce yazılı bildirimde bulunmak suretiyle bağlantı anlaşmasını tek taraflı olarak sona erdirmektedir.Dolayısıyla, yönetmelik hükümlerine göre, belirli koşullar altında ve belirli bir bildirim süresine uyulması kaydıyla, bağlantı anlaşmasının tek taraflı olarak feshi mümkündür.
Fesih işlemi sonrasında bir ücret veya tazminat ödenmesi ilgili yönetmelikte ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Yönetmelikte belirtilen esaslara göre, dağıtım şirketi veya TEİAŞ tarafından yapılan işlemler çerçevesinde bazı durumlarda kullanıcılara geri ödemeler yapılır. Örneğin, 20. maddeye göre, geri ödemeye esas yatırım tutarı tamamlanıncaya kadar kullanıcı sistem kullanım bedeli (katma değer vergisi hariç) ödemez. Ayrıca, geri ödeme tutarından mahsup edilecek sistem kullanım bedelinin hesaplanmasında, aylık iletim faturasının düzenlenme tarihinde yürürlükte olan sistem kullanım tarifesi kullanılır.Yine aynı yönetmelikte, dağıtım şirketi tarafından tesis edilen dağıtım varlıklarına ilişkin olarak, finansman yönteminde dağıtım şirketi ile başvuru sahibi arasında bir sözleşme imzalandığı ve gerçekleşen yatırıma ait bedelin dağıtım şirketi tarafından bağlantı görüşünde verilen bağlantı talebinin karşılanabileceği tarihteki yıl içerisinde en fazla on iki aylık eşit taksitle ödeneceği belirtilmiştir.Fesih işlemi sonrasında oluşabilecek maliyetler ve geri ödemelere ilişkin detaylar, ilgili yönetmelikte ve bağlantı anlaşması, sistem kullanım anlaşması ve enterkonneksiyon kullanım anlaşması kapsamında düzenlenir. Ödeme yükümlülüğü maddesinde, kullanıcının Kurum tarafından iletim, dağıtım, ithalat veya ihracat faaliyetine ilişkin olarak onaylanan tarifeler üzerinden hesaplanan bedelleri TEİAŞ ve dağıtım şirketine ödemekle yükümlü olduğu belirtilmiştir.Ayrıca, 25. maddeye göre, TEİAŞ veya dağıtım şirketi tarafından kullanıcıya gönderilen ayrıntılı ödeme bildirimine itiraz edilmesi durumunda, itirazın ödemeyi durdurmayacağı, ancak fazla ödenen tutara gecikme zammı ile birlikte kullanıcıya iade edileceği hükme bağlanmıştır.Sonuç olarak, fesih işlemi sonrasında bir ücret veya tazminat ödenmesi, ilgili yönetmelik hükümleri ve yapılan anlaşmalara göre belirlenir. Kullanıcılar, TEİAŞ ve dağıtım şirketi ile yaptıkları anlaşmalara ve yönetmelik hükümlerine göre hareket etmek zorundadır.
Lisanssız bir tedarikçi en fazla 1 MWe (1000 kW) lik bir tesis kurabilir.(Değişik:RG-29/9/2018-30550)
Elektrik Piyasası Bağlantı ve Sistem Kullanım Yönetmeliği'nde belirtilen hükümler çerçevesinde, lisanslı tesisler için bir kurulum miktarı limiti olup olmadığı sorusuna ilişkin olarak aşağıdaki bilgiler verilebilir:Yönetmelikte, TEİAŞ ve dağıtım şirketleri tarafından her yıl takip eden beş ve on yıl için sistemlerine bağlanabilecek bölgesel üretim tesisi kapasitelerini 1 Nisan tarihine kadar kendi internet sayfalarında yayımlanması gerektiği belirtilmektedir (MADDE 5). Bu şekilde yayımlanan bölgesel kapasiteler dışında üretim tesislerine bağlantı görüşü verilmez. Bu hüküm, dolaylı olarak lisanslı tesisler için bir kurulum miktarı limiti olduğunu göstermektedir.Ayrıca, Yönetmeliğin 5. maddesinde TEİAŞ ve dağıtım şirketlerinin belirledikleri kapasiteleri ve bağlantı noktalarının sayısını sistem koşullarını dikkate alarak artırmakla yükümlü oldukları belirtilmektedir. Bu hüküm, kapasite sınırlamalarının esnek olduğunu ve arz güvenliğinin sağlanması amacıyla veya piyasada rekabetin geliştirilmesi amacıyla artırılabileceğini göstermektedir.Bu nedenle, lisanslı tesisler için bir kurulum miktarı limiti olduğu söylenebilir. Ancak, bu limitler TEİAŞ ve dağıtım şirketleri tarafından her yıl yayımlanan bölgesel üretim tesisi kapasitelerine göre belirlenmektedir.
Yönetmelik metnini incelediğimizde, düşük maliyetli tesislerin "Kullanıcı Tarafından Tesis Edilen İletim ve Dağıtım Varlıkları" kapsamında yapıldığını görmekteyiz.İlgili yönetmelik maddelerine göre (MADDE 20 ve MADDE 21), hem iletim hem de dağıtım varlıkları için kullanıcı tarafından tesis edilebilen yatırımlar söz konusudur. Bu yatırımların mülkiyeti ve işletme sorumluluğu ilgili şirketlere (TEİAŞ veya dağıtım şirketi) aittir.Düşük maliyetli tesisler, genellikle kullanıcı tarafından yapılan ve daha sonra ilgili şirkete devredilen tesislerdir. Bu şekilde yapılan tesisler, hem maliyetleri düşürmekte hem de bağlantı sürelerini kısaltmaktadır.Bu nedenle, doğru cevap "Kullanıcı Tarafından Tesis Edilen İletim ve Dağıtım Varlıkları"dır.